کتاب تاریخ سینمای سیار در ۲۶۸ صفحه توسط حوزه هنری استان اصفهان منتشر شده، پژوهش در موضوعی حساس از تاریخ اجتماعی وسیاسی معاصر ایران است که به ابزار نمایش و مبحث دسترسی گسترده به رسانه می پردازد. در مقطعی از تاریخ معاصرایران گسترده سازی ابزار نمایش توسط قدرت های جهانی، به خاطر پراکندن تصویر در اذهان سادۀ مردمانی بود که می شد، آنان را در مسیر دلخواه به حرکت در آورد. جستجو در ابعاد این نقش، در تاریخ نگاری سینما در ایران، سابقه چندانی ندارد. تنها با آزاد شدن دسترسی به اسناد پنهان شده در دوسیه ها( از جمله مرکز اسناد ملی ایران) گوشه های پنهان این تاریخ نانموده هرچه بیشتر کشف و برملا شده است. دکتر فدائی، عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان، چه از طریق فیلم یا پژوهش هایش در سالیان اخیر، به گوشه های فراموش شدۀ تاریخ معاصر کرمان پرداخت و با تألیف کتاب تاریخ سینمای سیار، پدیدۀ سینمای سیار در سراسر ایران در عطف توجه او قرار گرفت. روی جلد این کتاب سند محور، با سه عکس تزئین شده. که عبارتند از: اتوموبیل های نمایش سیار، برگزارکنندگان و تماشاگران. ضمن این که در هر سه عکس، عنصر اصلی، نمایش فیلم و ذات تصویری است که قرار است به نمایش در آید و یا در خارج از کادر دوربین، در حال نمایش است. در پشت جلد تصویری از آرم اصل چهار در گسترۀ ایران دیده می شود. تمام کتاب نیز حکایت نقش و مواجهۀ این عوامل با یکدیگر و سیاست های زمینه ای، ایدئولوژیک و هدف های نمایش( حتی تو.لید فیلم) و واکنش های مختلف تماشاگران در سراسر ایران است.
«اثر پیش رو حاصل دغدغه های ذهنی، خاطرات وجستجوی نگارنده است. در واقع پژوهشگر همانند بسیاری از هم نسل های خود، اولین تجربه و آشنایی با تصاویر متحرک را از طریق نماش های سینمای سیار درمدرسه و مراکز فرهنگی دیگر کسب کرده و در برهه ای از زمان و در نوجوانی، خود نیز یکی از دست اندرکاران نمایش فیلم به وسیلۀ سینمای سیار بوده است. اما انگیزۀ اصلی انجام این پژوهش مواجه شدن با گزارش ها و اسناد در خصوص فعالیت سینمای سیار بین پرونده های بایگانی شدۀ مربوط به سینما در مرکز اسناد کرمان در حاشیۀ پژوهش در بارۀ تاریخچۀ حضور سینما در کرمان در سال ۱۳۸۶ پدید آمد».
دکتر فدائی، کتاب سینمای سیار را اولین در نوع خود و روش پژوهش را توصیفی – تحلیلی معرفی کرده و افزوده است: « در فصل پایانی و به عنوان نتیجه گیری پژوهش، فعالیت سینمای سیار قدرت های جهانی در ایران از منظر نظریۀ امپریالیسم فرهنگی« هربرت شیلر» مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است( ص۱۱).
کتاب به پنج فصل عمده تقسیم شده است :
۱- سینمای سیار در جهان
۲ – سینمای سیار در ایران ( این فصل به ۷ بخش تقسیم شده است). بخش ۴«سینمای سیار آمریکا در ایران» مفصل ترین بخش این فصل است که از صفحه ۵۴ تا ۱۵۰ ادامه دارد و بخش ۵ متعلق به دهۀ ۱۳۴۰ کوتاهترین و تنها سه صفحه است.
۳ – سینمای سیار و امپریالیسم فرهنگی
۴ -اسناد سینمای سیار در شهرستان ها.
– پیوست ها.
فصل اول با جستجوی هدفمند در تاریخ سینما، به مقایسۀ ونقش فیلم هایی که بر پرده می افتاد و کینه توسکوپ ادیسون و «اجیت ترن ها» می پردازد. فصل سینمای سیار در ایران، بسیار خواندنی و در عین حال متکی بر نظریه افکار عمومی سازی است. از جمله: سندی از کمیته برنامه ریزی خارجی در صفحۀ ۵۱ منتشر شده است:
۱- هدف تبلیغات بریتانیا در پرشیا، می بایستی در جهت تحت تأثیر قرار دادن پارسیان[ ایرانی ها] به صورتی باشد که الف) امنیت داخلی آن ها و منافع ماحفظ شود.و ب) آنها با ما در زمینۀ گسترش و حفظ خطوط ارتباطی با روسیه از طریق خود کمک کنند.
۲- هدف مورد نظر موازی با این تبلیغات بریتانیا این است که پس از جنگ، پارس[ایران] مستقل و طرفدار بریتانیا باشد.( ص۵۱)
در همین فصل، چند سند به صورت اخباری که در روزنامه های محلی منتشر شده، به چاپ رسیده است . در آنها علت اعتراض تماشاگران(عمدتاً معلمان مدارس)، واکنش دولتی نسبت به آنها، بیانیۀ دانش آموزان رفسنجان (سند شمارۀ ۸) چاپ شده و در سوی دیگر اسناد محرمانه ای هم وجود دارد که نشان می دهد مأموران دولتی در رفسنجان یا شهر های دیگر با موضوع چگونه برخورد کرده و درک آنها از اعتراض ها چه بوده است. در پایان این بخش دکتر فدایی نوشته است: «یانکی به خانه ات برگرد» یکی از شعار های متداول علیه فعالیت اصل چهار و حضور آمریکا در ایران به خصوص قبل از کودتای ۲۸ مرداد است».(ص۱۰۱) در همین صفحه آمده است« علت اصلی و دقیق آن برای پژوهشگر به درستی و مشخص وروشن نیست که شاید به توان گمان هایی را مطرح کرد( ص۱۰۱) در یک نمونه دیگرکه از دکتر حمید نفیسی نقل شده به نقش محمد علی ایثاری به عنوان مسؤل سینمای سیار در آستارا اشاره می شود که مأموران ژاندارمری از او خواستند تا علیه تبلیغات روس ها اقدام کند. او هم فیلم خبری «بازدید شاه ایران از آمریکا» را انتخاب و در لب مرز با صدای هرچه بلند تر پخش می کند که سبب ساکت شدن دستگاه تبلیغاتی شوروی ها می شود.( ۱۳۵)
نمایش فیلم از طریق سینمای سیار در دهه های بعد نیز در ایران ادامه یافت .به شیوۀ کتابرسانی و نمایش فیلم طاووس، نمایش فیلم در مساجد، سینمای سیار دانشجویی، سینمای سیار دوران جنگ، جهاد سازندگی و متعلق به اداره کل سمعی و بصری اشاره می شود(ص۱۵۸) در بخش سینمای سیار دانشجویی از آرشیو بسیار غنی احمد جورقانیان نامبرده است (۱۶۲) به فیلم موشک کاغذی فرهاد مهرانفر (محصول۱۳۷۵)می رسد که موضوعش نمایش فیلم سیار در روستاهای گیلان است. و از قول مهرانفر می نویسد که حتی فیلم مادیان در روستاهای گیلان نمایش داده شد(ص۱۷۵) این بخش تا سال ۱۳۸۲ می رسد که فعالیت سینمای سیار در اداره کل همکاری های سمعی و بصری پایان یافت( ص ۱۷۶)
در فصل «سینمای سیار و امپریالیسم فرهنگی» ، دکتر فدائی، موضوع مورد پژوهش خود را در چهار چوب نظریۀ «امپریالیسم فرهنگی» هربرت شیلر به پیش می برد. هربرت شیلر جامعه شناس و منتقد رسانه ها «امپریالیسم فرهنگی را وسیله ای برای نفوذ اجتماعی و مقدمه ای برای تسلط اقتصادی و سیاسی می داند(ص۱۷۶) اسناد نشان می دهد که شوروی در استفاده از سینمای سیار برای امور تبلیغاتی و نفوذ فرهنگی هر چه بیشتر در ایران پیش قدم بوده است( ص۱۷۹). در این بخش فدائی به تحقیقات ایرانی از جمله نوشته های آشوری، طباطبایی، اشتری، ولایتی، ایرج ذوقی، حمید رضا رمضانی، محمد تهامی نژاد، اشرف اقبالی، محمود رنجبرفخری، سیروس مددی، دانشور، ویدا همراز و اسماعیل رائین اشاره کرده است.
فصل اسناد سینما سیار در شهرستان های ایران: شامل۱۵ سند و گزارش متعلق به وزارت کشور و وزارت اطلاعات در بارۀ نمایش فیلم در شهر های مختلف ایران است. از جمله نامه نگاری وزارت اطلاعات به وزارت امور خارجه که: قرار بوده سفارت آلمان فیلمی را در فرمانداری کل بختیاری نمایش بدهند ولی راننده را عوض کرده وبه وزارت خانه اطلاع نداده اند. ضمناً از مهمان نوازی پلیس و سازمان جلب سیاحان سوء استفاده کرده حتی بدون پرداخت دیناری بابت کرایه اطاق و هزینه غذا، آنجا را ترک کرده اند.« دستور فرمایند در این مورد تذکر لازم به سفارت آلمان داده شود»…(ص۲۱۲)